Zmarł Józef Półćwiartek. To ceniony historyk badający przeszłość ziemi leżajskiej i Podkarpacia

Józef Półćwiartek w bardzo wyraźny sposób zaznaczył swoją obecność w historii województwa podkarpackiego. Wybitny historyk zmarł 6 października w Rzeszowie, w wieku 89 lat. Jego pogrzeb odbędzie się 11 października o godzinie 13.30 na rzeszowskim cmentarzu Wilkowyja.

Na świat Józef Półćwiartek przyszedł 25 marca 1935 w Sarzynie (obecnie pow. leżajski, gm. Nowa Sarzyna). Pochodził z wielodzietnej rodziny chłopskiej. Jego ojciec Marek był działaczem Polskiego Stronnictwa Ludowego „Wyzwolenie”, a także żołnierzem Batalionów Chłopskich oraz Armii Krajowej.

Młody Józef ukończył Szkołę Podstawową w Sarzynie, a następnie Państwowe Liceum Pedagogiczne w Rzeszowie. Swoją aktywność wykazywał już jako młody mężczyzna, ponieważ w latach 1951-1953 jako licealista prowadził Zespół Samokształceniowy „Filomaci”. Za swoją działalność antykomunistyczną został zresztą aresztowany przez komunistyczny Urząd Bezpieczeństwa Publicznego i skazany na dwa lata i trzy miesiące pozbawienia wolności.

Józef Półćwiartek kontynuował swoją edukację uzyskując w 1966 roku doktorat na podstawie rozprawy „Położenie ludności wiejskiej w starostwie leżajskim od połowy XVI do XVII wieku”. Po uzyskaniu tytułu doktora, pracował w Wyższej Szkole Pedagogicznej w Rzeszowie, gdzie w 1974 roku został pierwszym kierownikiem nowo utworzonego Zakładu Historii. Właśnie tam jako młody naukowiec rozwijał badania historii Polski południowo-wschodniej, a także pogranicza polsko-ukraińskiego i polsko-słowackiego.

W 1973 roku Półćwiartek uzyskał ponadto stopień doktora habilitowanego, a w 1975 roku stanowisko docenta, a w latach 80. pełnił funkcję prorektora wspomnianej uczelni ds. nauczania i współpracy zagranicznej. W 1990 roku uzyskał tytuł profesora WSP w Rzeszowie. Był też prodziekanem Wydziału Socjologiczno-Historycznego WSP w Rzeszowie i od 2001 prodziekanem Uniwersytetu Rzeszowskiego. Przeszedł na emeryturę w 2010 roku.

Józef Półćwiartek jest wysoko cenionym naukowcem nie tylko na Podkarpaciu. Był członkiem Polskiej Akademii Nauk w Krakowie i Międzynarodowej Komisji Historycznej Polsko-Ukraińskiej przy Komitecie Nauk Historycznych PAN. Ponadto pełnił funkcję wiceprzewodniczącego Prezydium Rady Związku Więźniów Politycznych Okresu Stalinowskiego do spraw Kombatantów i Osób Represjonowanych przy Urzędzie Marszałkowskim Województwa Podkarpackiego.

Został odznaczony za działalność dydaktyczną i naukową Krzyżem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski (2002), Złotym Krzyżem Zasługi (1984), Medalem 40-lecia Polski Ludowej (1984), Medalem Komisji Edukacji Narodowej (1978), Krzyżem Więźnia Politycznego 1939–1956 (2000), Złotą Odznaką ZNP (1977) i Odznaką „Zasłużony Działacz Kultury” (1982). Był też honorowym Obywatelem Miasta Leżajska (1979) oraz Miasta i Gminy Nowa Sarzyna (2005).

W Muzeum Ziemi Leżajskiej znajduje się przekazana przez Józefa Półćwiartka w 2010 roku biblioteka poświęcona historii regionalnej Polski południowo-wschodniej od średniowiecza do współczesności, ze szczególnym uwzględnieniem Leżajska i historycznego starostwa leżajskiego, a także obszaru Puszczy Sandomierskiej i Rusi Czerwonej. Zbiór tworzy około 3000 jednostek inwentarzowych, wśród nich rękopisy sięgające początku XVII w., starodruki, mapy, fotografie, szkice oraz prace doktorskie i magisterskie. Archiwum Państwowe w Przemyślu przechowuje z kolei od 2015 roku jego korespondencję i zbiory dokumentowe dotyczące działalności własnej i rodzinnej oraz pamiętnik Józefa Półćwiartka z lat 1958–2012 liczący 2200 kart.